Jak to działa? Druk Offsetowy
piątek, maja 15, 2015 Anonimowy 12 Komentarze

Jeśli samo projektowanie do druku to dla Ciebie za mało i chciałbyś wiedzieć, w jaki sposób to, co widzisz na ekranie komputera, fizycznie zamienia się w katalog, plakat bądź folder, miło mi Cię zaprosić w podróż do świata poligrafii. W nowej serii wpisów poznamy ogólne podstawy technologii stosowanych przez współczesne drukarnie.

Zaczynamy od druku, a właściwie jego najbardziej rozpowszechnionej obecnie odmiany, jaką jest offsetowy druk arkuszowy. Popularność zdobył dzięki temu, że pozwala szybko wyprodukować wysoki nakład przy stosunkowo niskich kosztach.

Litografia - starsza siostra offsetu

Dzisiejszy przemysłowy offset wywodzi się z litografii, wynalezionej w XVIII w. przez niemieckiego aktora i dramatopisarza, Aloisa Senefeldera. Autor uznał, że współczesne mu metody druku są na tyle proste, że sam będzie publikował swoje sztuki, by obniżyć koszty. Samodzielne wykonanie form drukowych na miedzianych płytach okazało się jednak nieco bardziej skomplikowane niż zakładał, dlatego w ramach treningu rysował odbitki na polerowanych płytach wapiennych.

Prasa litograficzna

Senefelder przez przypadek odkrył, że rysunek wykonany na kamieniu mieszanką sadzy mydła i wosku znakomicie przyciąga farbę, a jednocześnie odpycha wodę. Dzięki temu farba pozostaje w pożądanym miejscu (swoją drogą, jak można przypadkowo zmieszać sadzę, mydło i wosk?!). Obserwacja ta stała się fundamentem nowej metody drukarskiej: to, co miało zostać odbite na papierze, rysowano zatłuszczającą kredką lub specjalnym tuszem na tzw. kamieniu litograficznym. Do kamienia przykładano arkusz papieru i przygniatano gumowym dociskiem.

Patent Senefeldera rozpowszechnił się dość szybko, ale nie był idealnym rozwiązaniem. Stopniowo wypierał go druk wypukły farbami typograficznymi. Prawdziwy przełom w litografii, dzięki któremu ponownie stała się wiodącą techniką druku, nastąpił dopiero na początku XX w.

Początki druku offsetowego

Ponownie zadziałał przypadek: pewnego dnia ktoś zapomniał podłożyć arkusz papieru między kamień a gumę, przez co wzór został odbity na docisku. Guma przyjęła farbę, a kolejny arkusz został “zadrukowany” z dwóch stron: z jednej strony przez kamienną matrycę, z drugiej przez gumowy docisk. Okazało się, że odcisk pozostawiony przez gumę daje dużo wyraźniejszy i lepszy jakościowo wzór. W dodatku matryca mająca bezpośredni kontakt tylko z gumą, nie z papierem, nie ściera się i służy dłużej.

Stąd już blisko do współczesnego offsetu. Technika, w której rysunek z matrycy trafia poprzez farbę na powleczony gumą cylinder, który odbija go na papier, nazywa się drukiem pośrednim. W dużym uproszczeniu tak właśnie wygląda to do dziś.

Uproszczony schemat działania maszyny offsetowej.

Cała zasada działania druku litograficznego opiera się na fizycznym zjawisku wzajemnego odpychania się tłuszczu i wody. W offsecie “tłuszczem” jest farba drukarska, natomiast “wodą” specjalna mieszanka substancji na bazie wody z dodatkiem środków utrzymujących odpowiednie pH, napięcie powierzchniowe oraz niwelujących mieszanie się z farbą.

Jak działa maszyna offsetowa?

Podstawowym elementem maszyny offsetowej jest tzw. zespół drukujący, czyli układ wałków i cylindrów. W każdym zespole są trzy cylindry: formowy, na który zakładana jest matryca; pośredni - gumowy; oraz dociskowy. Towarzyszą im złożone systemy wałków rozprowadzających farbę i roztwór nawilżający na cylinder formowy. Pojęcia “wałki” i “system” są wszystkim doskonale znane i często idą ze sobą w parze - jak widać, również w technologii druku.

Przekrój czterozespołowej maszyny drukującej. Rysunek poglądowy.

Ilość zespołów drukujących jest zależna od typu maszyny. Standardem w offsecie arkuszowym są maszyny czterozespołowe, a więc wyposażone w cztery zespoły drukujące, po jednym dla każdego koloru podstawowego. Bardziej zaawansowane technologicznie maszyny (takie jak w drukarni Viperprint na ten przykład) posiadają też piąty zespół - lakierujący. Pomiędzy zespołami z dużą prędkością przesuwają się arkusze pobierane z podajnika na przodzie maszyny.

Podajnik papieru maszyny drukującej KOMORI Lithrone S29 HC.

Każdy zespół nakłada jeden kolor farby: odpowiednio Cyan, Magenta, Yellow i Black, czyli CMYK. Jak zatem z czterokolorowej maszyny wychodzi wydruk w pełnej gamie barw? Rysunek na matrycy każdego koloru jest odwzorowany za pomocą rastra, czyli jednotonalnego wzoru drobnych kropek. Cztery rastry kolorów podstawowych CMYK nałożone na siebie dają wrażenie wielotonalnego - pełnobarwnego obrazu.

Jeśli maszyna posiada zespół lakierujący, jest on umieszczony jako ostatni. Utrwala druk i nadaje mu dodatkowy walor estetyczny. Zadrukowane i polakierowane arkusze lądują na palecie na końcu maszyny. W offsecie najczęściej spotykane są maszyny jednostronne, więc gdy cały nakład ”zejdzie” z maszyny, arkusze są odwracane i cały proces odbywa się ponownie w celu zadrukowania drugiej strony.

RYOBI 924 A1.

Prawdziwa maszyna offsetowa to wielkie i hałaśliwe bydlę, które występuje tylko w halach produkcyjnych. Na co dzień raczej nie każdy ma możliwość wstępu do drukarni. Warto za to zwiedzić jedno z licznych muzeów, które prezentują historię druku. Niektóre stare drukarnie, np. przy ul. Piotrkowskiej w Łodzi, zostały przekształcone w klimatyczne knajpy. Odwiedziny w takich miejscach to znakomita okazja, żeby na własne oczy zobaczyć, jak narodził się i ewoluował druk.